–शिशिर ढकाल//
काठमाडौं । पार्टीमा संकटका बखत मदन भण्डारी फाउन्डेसनमार्फत शक्ति आर्जन गरेका एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली हाल फाउन्डेसनकै विरोधमा उभिएका छन् । सोमबार एमाले कार्यालयमा मदन-आश्रित प्रतिष्ठानको कार्यक्रममा सम्बोधन गर्दै ओलीले मदन भण्डारी फाउन्डेसनको गतिविधि शंकास्पद रहेको समेत भन्न भ्याए ।
प्रतिष्ठानहरू पार्टी आन्दोलन र विचारको पक्षमा क्रियाशील हुनुपर्ने भए पनि मदन भण्डारी फाउन्डेसनका गतिविधि त्यस्तो नदेखिएको ओलीको आरोप छ । ‘प्रतिष्ठान पार्टीको आन्दोलन, विचार र निष्ठालाई प्रवर्द्धन गर्ने काममा क्रियाशील हुनुपर्छ । मदन भण्डारी फाउन्डेसनका पछिल्ला गतिविधि हेर्दा यस्तो पाइँदैन । पदाधिकारीका गतिविधि हेर्दा त्यो कता जान्छ भन्न सकिने अवस्था रहेन । प्रतिष्ठानहरू सामूहिक संस्था हुनुपर्छ,’ उनले भने । प्रतिष्ठान व्यक्ति विशेषको नभएर सामूहिक संस्था हुनुपर्ने भन्दै त्यसलाई माध्यम बनाएर व्यक्तिगत हितमा प्रयोग गरिन नहुने ओलीको भनाइ छ ।
प्रतिष्ठानलाई व्यक्तिगत हितमा प्रयोग गर्न नहुने बताउने ओली स्वयंले लामो समयसम्म एमाले पार्टीभित्र आफूलाई संकट पर्दा फाउन्डेसन मार्फत नै शक्ति आर्जन गरेको एमालेबाट विभाजन भएर बनेको पार्टी एकीकृत समाजवादी वरिष्ठ नेता वेदुराम भुसाल बताउँछन् । मदन भण्डारीको सिद्धान्त जबजमा विद्यावारिधि गरेका भुसालका अनुसार ओलीले फाउन्डेसनमार्फत नै पार्टीभित्र तल्लो तहसम्म गुट विस्तार गरेका हुन् । ‘मदन भण्डारी फाउन्डेसन पार्टीको आधिकारिक निर्णयमा होइन, केपी ओलीले नै व्यक्तिगत अग्रसरतामा खोलेको संस्था हो,’ भुसाल भन्छन्, ‘आफूलाई केही फाइदा पुग्ने आकलन गरेर उहाँले त्यसमा विद्या भण्डारीलाई समेत जोड्नुभयो । फाउन्डेसनमार्फत तल्लो तहसम्मै गुट विस्तारको काममा उहाँ नै अग्रसर हुनुहुन्थ्यो ।’
ओलीले सोमबार सम्बोधन गरेको कार्यक्रम नै २०५० सालमा गठन भएको मदन-आश्रित प्रतिष्ठानको थियो । मदन भण्डारी फाउन्डेसनभन्दा ६ वर्षअघि स्थापना भए पनि मदन-आश्रित प्रतिष्ठान कम चर्चामा थियो । ओली स्वयंको सक्रियतामा स्थापना भएको मदन भण्डारी फाउन्डेसन पार्टी हित विपरीत गतिविधिमा संलग्न भएको उनको निष्कर्ष छ । पार्टीभित्र आफू कमजोर हुँदा ओलीले फाउन्डेसनलाई पार्टी संस्थापन विरुद्ध उपयोग गर्ने गरेका थिए । अहिले आफू संस्थापन हुँदा आफ्नै विरुद्ध विद्या भण्डारीले फाउन्डेसनलाई प्रयोग गर्न थालेपछि ओली आक्रोशित भएका छन् ।
ओलीले मदन-आश्रित प्रतिष्ठानलाई पार्टीको पूर्ण हितमा केन्द्रित गराउन नवनियुक्त अध्यक्ष प्रदिप ज्ञवालीलाई निर्देशन दिए । विद्या भण्डारीले राजनीतिमा सक्रिय भएसँगै मदन भण्डारी फाउन्डेसनबाट गतिविधि बढाएपछि ओलीले त्यसको काउन्टरमा मदन-आश्रित प्रतिष्ठानलाई सक्रिय बनाउने संकेत गरेका छन् ।
फाउन्डेसनका सदस्य सुबोध प्याकुरेल ओलीले त्यही फाउन्डेसनमार्फत गतिविधि सञ्चालन गरेर आफ्नो लोकप्रियता बढाएका थिए । एमालेका महासचिव रहेका माधव नेपालको पेलानमा परेपछि ओली स्वयं सक्रिय भएर फाउन्डेसन स्थापना गरिएको प्याकुरेल बताउँछन् । जेलबाट छुटेर आएका ओलीलाई काठमाडौंमा सेल्टर दिने काम माधव नेपालले नै गरेका थिए । छैटौँ महाधिवेशनसम्म सहकार्य गर्दै आएका केपी-माधवबीच त्यसपछि दरार सुरु भएको थियो । सातौँ महाधिवेशनमा पनि आफूलाई माधवले नेतृत्वमा रोक्न खोजेपछि ओली आक्रोशित भए । उनी त्यसपछि माधवको विरोधमा उत्रिन थाले । त्यसपछि ओलीले नेपाललाई पार्टीमा नाकाबन्दी झैँ गरेको फाउन्डेसनका सदस्य रहेका प्याकुरेल बताउँछन् । प्याकुरेलका भनाइमा त्यसको सशक्त प्रतिकार र वैचारिक बहसका लागि ओलीकै सक्रियतामा २०५६ सालमा फाउन्डेसन खोलिएको थियो । ‘फाउन्डेसनमार्फत ओलीले पार्टी जीवनको लोकतान्त्रिकरणको बहस, आलोचनात्मक चेत सहितको कार्यकर्ता पंक्तिको वकालत गर्दै लोकप्रियता आर्जन गरे,’ प्याकुरेल सुनाउँछन्, ‘माधव नेपालको संगठन सञ्चालनको ढाँचा निरंकुश खालको थियो । त्यसको विरोधमा फाउन्डेसनमार्फत सक्रिय हुनुभयो । बिस्तारै उहाँ पार्टी कार्यकर्तामाझ लोकप्रिय हुनुभयो ।’
फाउन्डेसनमार्फत नै ओलीले जनताको बहुदलीय जनवाद र पार्टी जीवनको लोकतान्त्रीकरण नामक पुस्तक प्रकाशन गरेका थिए । उनले पार्टीको आन्तरिक लोकतन्त्र बलियो बनाउन सुझाएका विषयहरू एमालेका सातौँ महाधिवेशनमा प्रवेश गरेका थिए । आठौँ महाधिवेशनबाट एमाले उनकै एजेन्डा अन्तर्गतको बहुपदीय प्रणालीमा गएको थियो । सदस्य प्याकुरेल यदि फाउन्डेसन गलत छ भन्ने ओलीलाई लाग्छ भने उनले फाउन्डेसनमार्फत विगतमा गरेका गतिविधिप्रति आत्मालोचना गर्नुपर्ने बताउँछन् । ‘आफैँ सक्रिय भएर गठन गरेको र संकटको बेला प्रयोग गरेको संस्थाविरुद्ध ओलीले यो तहको अभिव्यक्ति दिएको कुरा व्यक्तिगत रूपमा मेरो कल्पनाभन्दा पनि बाहिरको कुरा भयो,’ प्याकुरेलको प्रश्न छ, ‘उहाँले कसरी यस्तो भन्न सक्नुभयो?’
नेकपा संकटमा पनि ओलीले गरेका थिए फाउन्डेसनको उपयोग
२०७४ जेठ ३ गते एमाले र माओवादीबीच एकता भएर नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी नेकपा गठन भएको थियो । त्यसको दुई वर्ष नबित्दै २०७६ देखि नेकपाभित्र कलह सुरु हुन थाल्यो । दुई अध्यक्षको व्यवस्था गरिएको नेकपामा बिस्तारै नेकपा ओली र नेकपा प्रचण्ड-माधव समूह बन्यो । पार्टीभित्र ओली अल्पमतमा पर्दा उनी मदन भण्डारी फाउन्डेसनमार्फत थप सक्रिय हुन्थे । तत्कालीन नेकपाका नेताहरूले ओलीलाई फाउन्डेसनमार्फत गुट सञ्चालन नगर्न आग्रह गर्थे । सो पार्टीका अर्का अध्यक्ष रहेका प्रचण्डले २०७६ वैशाख २० को सचिवालय बैठकमा ओलीलाई फाउन्डेसनमार्फत गुटगत गतिविधि नगर्न ध्यानाकर्षण गराएका थिए । ‘फाउन्डेसनमार्फत गुटको भेला गरेर तपाईंले विभाजनको गतिविधि गर्दै हुनुहुन्छ । यो रोकियोस्,’ प्रचण्डले ओलीलाई भनेका थिए ।
ओलीले फाउन्डेसनमार्फत गुटगत गतिविधि बढाएपछि यो विषयमा पनि पार्टीभित्र निकै बहस भएको थियो । २०७६ माघको केन्द्रीय कमिटी बैठकमै फाउन्डेसनमार्फतओली पक्षले गरेको गुटगत गतिविधिको विरोध समेत भएको थियो । केन्द्रीय कमिटी सदस्य राजेन्द्र राईले भनेका थिए, ‘ फाउन्डेसनहरू गुटको अखडा भए । पहिले यसलाई भत्काउनुपर्छ ।’
पार्टीभित्र अन्तरविरोध चर्किएपछि र त्यसैका कारण सत्ता संकट बढ्दै गएपछि २०७७ असार १८ मा प्रधानमन्त्री ओलीले संसद्को अधिवेशन स्थगित गरिदिएका थिए । त्यसपछि २०७७ पुस ५ मा उनले संसद् नै विघटन गरेका थिए । त्यस बखत ओलीका पक्षमा मदन भण्डारी फाउन्डेसन र त्यस अन्तर्गत रहेको संस्था मदन भण्डारी स्पोर्ट्स एकेडेमीले #SupportPMKPOLI अभियान चलाएको थियो ।
संकटमा उपयोग गरेको संस्थाको ओलीले किन गरे विरोध ?
विद्या भण्डारी राजनीतिमा सक्रिय भएपछि एमालेले उनको सदस्यता नवीकरण नगर्ने निर्णय साउन ६ गतेको केन्द्रीय कमिटी बैठकबाट गरेको थियो । त्यसपछि भण्डारीले त्यसलाई साउन ९ गते पत्रकार सम्मेलन गरेर चुनौती दिएकी थिइन् । एमाले पूर्वउपाध्यक्षको हैसियतमा पत्रकार सम्मेलन गर्दै भण्डारीले कसैले हुलहुज्जत गरेर र उत्तेजित भएर निर्णय लिँदैमा त्यो मान्य नहुने र आफ्नो सदस्यता कसैले खोस्न नसक्ने जिकिर गरेकी थिइन् । यो निर्णयको प्रतिवादमा आफू क्रियाशील हुने र यसबाट पछि नहट्ने उद्घोष भण्डारीको थियो । यसको प्रतिवादका लागि उनले फाउन्डेसनमार्फत नै गतिविधि सञ्चालन गर्दै कार्यक्रम अघि बढाएपछि ओली आक्रोशित बनेको जानकारहरू बताउँछन् ।
मदन भण्डारी फाउन्डेसनले आउँदो वर्ष मदन भण्डारी जन्मिएको ७५ वर्ष पूरा हुने भएकाले हीरक महोत्सवका लागि आयोजक कमिटी पनि बनाएको छ । त्यसको संरक्षकमा एमाले अध्यक्ष ओलीलाई राखिएको छैन । यसअघि हरेक गतिविधि र अभियानमा ओली र भण्डारी संरक्षक हुने गर्दथे । यस पटक भने कार्यक्रममा भण्डारीलाई मात्रै संरक्षक राखिएको छ । यद्यपि, फाउन्डेसनको संरक्षकमा भने ओली अहिले पनि छन् । फाउन्डेसनले आफूले पार्टीमा गराएको निर्णय विरीत वैचारिक बहस गर्न लागेपछि ओली आक्रोशित भएको हुनसक्ने प्याकुरेल बताउँछन् । ‘फाउन्डेसनले यदि केही हिनामिना गरेको छ भने उहाँ प्रधानमन्त्री हुनुहुन्छ । उहाँले छानबिन गरेर कारबाही गरे हुन्छ । अहिले फाउन्डेसनले गरेको काम भनेको वैचारिक बहस हो,’ प्याकुरेल प्रश्न गर्छन्, ‘पहिले उहाँले नै जबजका आयाममा बहस गर्न खोलेको फाउन्डेसनले अहिले पार्टीका गतिविधि र निर्णयलाई त्यसकै आयाम वरिपरि बहस गर्दा कहाँनेर गलत भयो ? आफ्नै अवधारणा विपरीत गएर उहाँ कसरी बोल्न सकेको ?’
-नेपालभ्युजबाट
